.... ....


Waarom fotografeer ik in raw?

Samenvatting
Fotograferen in raw levert uiteindelijk betere foto's op maar het kost veel extra tijd aan de computer. Voor mijn hobbyfoto's vind ik het kwaliteitsverschil een pluspunt. Voor de foto's die ik maak als beroepsfotograaf is het verschil van fundamenteel belang.

Voordelen

  • Veel betere corrigeerbaarheid van de donkere gebieden in de foto.
  • Corrigeerbaarheid van te lichte gebieden. Dit is anders geheel niet corrigeerbaar.
  • Betere kleurweergave.
  • De kleurtemperatuurinstelling gebeurt pas naderhand, dus tijdens het fotograferen heb je daarover geen zorgen.
  • Betere contrast- en helderheidsweergave.
  • Betere detailweergave.
  • Correctie voor lensfouten.
  • Opnieuw en verder te bewerken zonder kwaliteitsverlies.
  • De mogelijkheid voor betere bewerkingsmogelijkheden in de toekomst blijft open.

Nadelen

  • De camera's zijn duurder.
  • De bestanden zijn veel groter.
  • Er is aparte software nodig.
  • Het kost veel tijd
Wat is raw? Een definitie
Een raw-bestand in de fotografie is een gegevensbestand waarin de ruwe onbewerkte data van de camerasensor zijn opgeslagen. Raw is geen afkorting maar een woord en schrijf je daarom behalve aan het begin van de zin in kleine letters.
Opmerking hierbij: Deze gestanden hebben niet de extensie RAW maar bijvoorbeeld NEF zoals bij Nikon of CR2 bij Canoncamera's. Er zijn vele typen extensies van raw-bestanden. (Zie het lijstje op deze wikipediapagina)

 

Het uitgebreidere antwoord

Vrijwel iedereen fotografeert, al is het maar wanneer je een plaatje maakt met de smartphone. In zo'n geval wordt de afbeelding die je maakt door de camera vastgelegd in een bestand. Dat bestand kun je vervolgens op een scherm(pje) bekijken, op facebook zetten, mailen et cetera. In vrijwel alle gevallen gaat het dan om een jpg-bestand.
Het is echter niet zo dat de gegevens die de sensor van de camera detecteert na het uitlezen ervan vrijwel rechtstreeks in het bestand worden gezet. Verre van dat. Een camera, zelfs de allereenvoudigste, voert een reeks van bewerkingen uit op de ruwe data voordat het jpg-bestand op het geheugenkaartje wordt weggeschreven. Belangrijk: de omzetting van de ruwe sensordata naar een jpg-bestand is een onomkeerbaar proces.

Onderaan deze pagina is een lijst opgenomen van deze bewerkingen. Verder verwijs ik naar de Engelstalige pagina hierover op Wikipedia. De Nederlandstaliga pagina vind ik te onvolledig.

Nu zijn camera's in de loop der jaren steeds beter geworden in het optimaliseren van foto's tot jpg-bestanden. Vaak zien de foto's er heel goed uit, vaak ook gewoon best goed, maar helaas is ook dit lang niet altijd niet het geval.
Voor mij als fotograaf is "lang niet altijd" echter beslist onacceptabel. Bovendien is "best goed" mij en mijn klanten ook niet goed genoeg.

Daarom start ik na het fotograferen liever met een raw-bestand en maak ik zelf de keuzes om de foto te optimaliseren. Dat levert uiteindelijk een betere foto op.

Bovendien heb ik bij de bewerking van raw-beelden veel meer mogelijkheden om het beeld te optimaliseren en naar eigen smaak aan te passen dan wat de camera doet. In mijn bewerkingsprogramma (Voor geïnteresseerden: Lightroom) heb ik het aantal schuifjes even geteld: ik heb meer dan 100 schuifjes om de foto aan te passen en daarnaast talloze knopjes en vakjes die ik aan of uit kan zetten, waar ik keuzemogelijkheden heb of waar ik iets kan invullen. Gelukkig zijn de mogelijkheden van het programma om mij daarbij te helpen om dit efficiënt te doen ook heel groot.

Afbeelding: de eenvoudigste aanpassingen in Lightroom

Wat uiteindelijk het verschil is tussen de via een raw-bestand verkregen foto's en de jpg-bestanden zoals die rechtstreeks uit de camera komen zal ik laten zien aan de hand van voorbeelden.

 

Voorbeelden

Al deze voorbeelden zijn gemaakt met mijn Canon S-120 compactcamera en realistisch tot stand gekomen. Deze camera heeft namelijk een stand waarbij hij telkens zowel een door de camera geoptimaliseerd jpg-bestand als een raw-bestand opslaat.

 

Voorbeeld 1. Dynamisch bereik
Dit verschil vormt de basis van het voordeel van het raw-bestand. De sensordata in een jpg-bestand worden opgeslagen met een bitdiepte van 8 bit. Dat houdt in dat rode, groene en blauwe pixels elk in 2^8 = 256 grijswaarden worden vastgelegd. Dit is prima om het beeld te bekijken, maar als je het beeld opnieuw gaat bewerken kan het verlies aan kwaliteit onacceptabele vormen aannemen in de vorm van ruis en zogeheten banding.
In een raw-bestand worden de data meestal in 12-bits opgeslagen. Dat geeft dus 4096 grijswaarden per kleur.

Een foto vanuit het Pantheon in Rome.

1. Jpg rechtstreeks uit de camera. De voorgrond is te donker.

Ga hierna steeds met de muis of de vinger over de foto om de andere versie te zien.

2. Bewerkte versies
Je ziet eerst de bewerkte raw-versie. Als je met de muis of de vinger over de afbeelding gaat zie je de bewerkte jpg-versie. Je ziet het verschil al, maar op dit kleine plaatje is het nog geen groot verschil.

3. Detail van de bewerkte versies.
De kwaliteit van de raw-versie is hier nog acceptabel. De andere versie is de bewerkte jpg-versie. De kwaliteit is duidelijk veel minder.

 

Voorbeeld 2. Kleurtemperatuur

Foto op het Forum Romanum
De raw versie ziet er goed uit. De jpg-versie is te groen omdat de camera door de blauwe lucht en de warme tint van de tempel met zijn inschatting de mist in is gegaan. In pricipe kun je deze fout voorkomen door tijdens het fotograferen de juiste kleurtemperatuur op de camera in te stellen. Fotograferen in raw heeft dan ook vooral het fijne voordeel dat je je tijdens het fotograferen nooit zorgen hoeft te maken om de kleurtemperatuur.

 

Voorbeeld 3 Contrast, lichtheid, opheldering van schaduwen, correctie van heel lichte zones

Foto vanuit de hotelkamer in de ochtend.
 De raw-versie is zoals ik de ochtend ervoer. In de jpg-versie is het contrast onoverbrugbaar en de lucht uitgebeten. Wat is uitgebeten is niet meer terug te corrigeren. De voorgrond is donker. In de sensordata bevonden van de raw-versie bevonden zich nog voldoende gegevens over de lucht om dit te corrigeren.

 

Voorbeeld 4. Ruisreductie en verscherping
Dit is een kwestie van smaak en ook afhankelijk in welk formaat je de foto bekijkt.

Foto van zomaar een avondterras in Rome.
 Je ziet een heel klein gedeelte van de foto. In de raw-versie is best veel ruis te zien, maar voor dit soort kleine camera's is dit al helemaal niet gek. De jpg-versie bevat wat minder kleur en het ziet er een beetje uitgesmeerd uit, minder realistisch.

Dat de ruis voor het volledige beeldformaat heel acceptabel is kun je aan deze grote versie zien: www.leonpoels.nl/fotografie/bf/terras-groot.jpg

 

Voorbeeld 5. Vervorming en correctie van lichtafval

In raw-beeldbewerkingssoftware is het voor veel camera's die zelf niet de lensvervorming en lichtafval corrigeren mogelijk om dit achteraf alsnog volledig automatisch te doen.

Foto van de Piazza della Rotonda in Rome. Ga met de muis of vinger over de foto om de ongecorrigeerde versie te zien.

Merk op dat in sommige voorbeelden maar voor één van de aspecten is gecorrigeerd. In de praktijk corrigeer ik altijd voor alle aspecten.

 

Een tussensamenvatting

Met een Raw-bestand heb je dus ook na het maken van de opname de beschikking over de volledige set data zoals die rechtsreeks van de sensor afkwamen. Je kunt zelf alle keuzes maken om het maximale uit het beeld te halen. Bij alledaagse foto's die onder goede omstandigheden zijn gemaakt is het verschil soms niet groot. Ook kunnen kleine afwijkingen nog best aardig gecorrigeerd worden zonder dat het beeld ontoonbaar wordt. Naarmate de lichtomstandigheden bij de opname slechter waren kan het verschil echter heel groot worden.

 

Daarbij zijn er nog een paar voordelen waarvan de eerste belangrijk

Een programma als Lightroom werkt non-destructief
In een standaard fotobewerkingsprogramma open je een bestand, je verandert het (waarbij je een aantal regels omtrent de volgorde van bewerking in acht moet nemen om geen ongewenst kwaliteitsverlies te krijgen) en slaat het resultaat op. Als je dan de oude versie ook bewaart heb je twee versies. Als je besluit dat de aanpassing niet goed is uitgevoerd moet je opnieuw beginnen.
In Lightroom open je een bestand en gaat aan de slag. Zodra het resultaat je bevalt sla je het resultaat op als jpg-bestand; in Lightroom heet dat overigens 'exporteren'. Het origineel, het rawbestand, blijft per definitie bewaard, tenzij je het actief gaat wissen natuurlijk.
Een nog groter verschil is dat de bewerkingen die je hebt uigevoerd ook bewaard blijven. Bevalt het resultaat je niet, dan kun je in Lighroom gewoon verder gaan waar je was of naar believen een paar zoveel stappen als nodig teruggaan in je bewerkingsgeschiedenis. Ook kun je alle afzonderlijke bewerkingen los van elkaar doen zonder je aan een volgorde te hoeven houden.

Mogelijkheden in de toekomst
Nog een heel leuk voordeel van het werken met rawbestanden is dat rawbewerkingssoftware nog steeds beter wordt. Zo kan ik nu de foto's die ik 10 jaar geleden met mijn eerste professionele camera maakte duidelijk beter en vooral gemakkelijker optimaliseren dan destijds. Bijvoorbeeld was destijds het corrigeren voor lensvertekening en chromatische abberatie nog klein drama qua tijdsbesteding. Met de huidige versie gaat het volledig vanzelf. Wie weet wat de toekomst brengt.

 

Wat zijn de nadelen?

Nadelen zijn er zeker en ze zijn zelfs niet mals.

 

De mogelijkheid om raw-bestanden op te slaan

Het eerste nadeel is dat de meeste eenvoudige camera's foto's niet als rawbestand kunnen opslaan. De camera's die dit wel kunnen behoren meestal tot de duurdere in hun categorie.

 

De omvang van de bestanden

Het tweede nadeel is dat Raw-bestanden omvangrijker zijn. De data worden immers met meer bits opgeslagen en er vindt geen of weinig compressie plaats. In plaats van met bestanden van 3 megabyte zit je dan al minimaal meteen met bestanden van 12 megabyte per stuk. Als je van plan bent om 2000 foto's te maken in een weekendje kom je dus met 24 GB aan data thuis. Als je dat vaak wilt doen is dat wel iets omrekening mee te houden. Het geeft ook meteen aan dat het bewerken van rawbestanden meer van je computer vergt dan het bewerken van jpg-bestanden.

 

De benodigdce software

Derde nadeel is dat er voor het lezen en bewerken van de raw-bestanden aparte software nodig is. Soms wordt er software bij de camera gratis geleverd, maar die software is zelden handig. Professionele software kost geld. Als je na een tijdje een nieuwe camera koopt betekent het vervolgens vaak dat je een nieuwe plugin moet downloaden en installeren om je software te leren om te gaan met de nieuwe bestanden. Als de software al een paar jaar oud is heb je soms pech en moet je een hele nieuwe versie van het programma kopen.

 

De benodigde tijd

Vierde en zwaarste nadeel is dat het veel tijd kost om alle instellingen naar wens uit te voeren. Afhankelijk van hoe kritisch je bent kost het meestal meer tijd dan het maken van de foto's zelf. Ik schat voor mijn eigen werk in dat het mij bij eenvoudige reportages (vakantiefoto's, recepties, openingen, feestjes) evenveel tijd kost als het maken van de foto's. Bij huwelijksfoto's kan ik rekenen op minimaal het dubbele en bij interieur/exterieurfoto's loopt het soms nog meer uit de hand.

 

Het gaat niet automatisch

De keerzijde van alle zelf in te stellen mogelijkheden is dat je die mogelijkheden ook moet leren kennen en vervolgens op een foto moet kunnen beoordelen. De leercurve is wat dat betreft best wel lang. Ook ik ben zeker nog niet uitgeleerd.

 

< Terug

Bijlage: Een opsommming van wat de camera doet om van de sensordata een jpg-bestand te maken

(Niet opgenomen in deze lijst zijn de de wiskundig-softwarematige bewerkingen om het allemaal correct digitaal uit te voeren.)

  • De gevoeligheid van de sensorpixels is niet van de gewenste lineairiteit. Dat wordt gecorrigeerd.
  • De afzonderlijke pixels in de sensor geven een analoog signaal dat omgezet wordt in een digitaal signaal met een bitdiepte van 8 à 14 bit. In het jpg-bestand komen de data altijd terecht met een bitdiepte van 8 bit. Dat zijn 256 grijswaarden per kleur (2 tot de macht 8).
    Daarbij zijn er meerdere definities van de zogeheten kleurruimte. In een jpg-bestand dat op alle apparaten correct moet worden weergegeven is een sRGB-kleurruimte de standaard. Met professionele camera's kan meestal ook de kleurruimte Adobe RGB(1998) wordt toegepast. Met name felle tinten kunnen hierbij beter wordt geregistreerd. Bij veel onderwerpen is dit niet heel belangrijk, maar bij fotografie van bloemen, die vaak extreem felle kleuren hebben, is dit essentieel.
  • Er vindt een correctie plaats op defecten in de sensor. Daarmee wordt voorkomen dat wanneer één van de miljoenen pixels stuk is je altijd een puntje in het beeld krijgt.
  • De fotoreceptoren op de sensor zijn gerangschikt volgens een bepaald patroon waarbij elke receptor maar één kleur registreert. Deze gegevens worden omgerekend en geïterpoleerd zodat in het jpg-bestand voor elke pixel voor alle drie de kleuren rood, groen en blauw gegevens zijn opgeslagen.

Afbeelding: het Bayer-patroon van de fotoreceptoren in de meest voorkomende beeldsensoren. Een camerasensor met 12 Megapixels heeft dus 6 miljoen groene en drie miljoen rode resp. blauwe sensoren.

  • Er wordt gecorrigeerd op kleurtemperatuur zodat foto's die in lamplicht zijn gemaakt niet geel, foto's in TL-licht niet bijvoorbeeld groen en foto's die in de schaduw zijn gemaakt niet te blauw zijn.
  • Er vind ruisreductie plaats. Bij foto's die in weinig licht zijn gemaakt zouden foto's er zonder ruisreductie al snel korrelig uitzien, zeker in geval van foto's gemaakt met kleine sensoren zoals in smartphones of compactcamera's.
  • In de meeste moderne camera's vindt er een correctie plaats op chromatische abberatie. Chromatische abberatie is een afwijking van de lens die aan de randen van het beeld rose-groene en/of gele-blauwe randjes kan veroorzaken. Dit is softwarematig uitstekend te corrigeren.
  • In sommige camera's, maar nog niet veel, vindt een correctie plaats op lensvertekening en correctie van lichtafval. Dit zorgt ervoor dat rechte lijnen aan de randen van het beeld ook recht op de foto komen en je dus geen tonvormige of kussenvormige vertekening ziet en - lichtafval opgehelderd wordt .
    Lichtafval is het effect dat in een foto donkere hoeken veroorzaakt. Dit komt bij alle lenzen voor maar meer bij groothoeklenzen en zoomlenzen.
  • Er vind een reductie plaats van moiré-effecten. Dit is een effect waarbij een patroon in het onderwerp interfereert met het patroon van de sensor. Saillant detail is dat dit probleem groter wordt naarmate de gebruikte lens beter is.

Afbeelding: moiré

  • Er vind een verscherpingsstap plaats omdat het ruwe beeld meestal een te beperkte scherpte-indruk geeft.
  • Er vind een contrastaanpassing plaats. Meestal is dit een contrastverhoging. In tegenstelling tot wat vaak wordt gedacht is het contrast van de werkelijkheid bij exacte reproductie op een beeldscherm vaak tamelijk vlak. Bij helder zonlicht ongeveer komt het ongeveer overeen, maar bij bewolkt weer en veel andere situaties is een contrastvergroting gewenst.
  • Er vindt soms een aanpassing plaats van donkere gedeelten van foto's om het beeld in schaduwen wat helderder te maken.
  • Er vindt een correctie op de kleurverzadiging plaats.
  • Als laatste stap worden de gegevens gecomprimeerd om de bestandsgrootte te beperken. Meestal is de mate van compressie instelbaar maar bij heel eenvoudige camera's niet.