. ........ .... ....


Is het bewerken van foto's wel ethisch verantwoord?


Ga met de muis over de foto's hieronder om de minder bewerkte versie te zien.



Gisteren was ik na een tijdje weer eens in een boekhandel. Het was er gezellig druk en de stapels fraaie boeken lonkten om gekocht of op zijn minst bekeken te worden. Uiteraard kon ik het niet nalaten om naar de tafel te gaan waar de nieuwste werken over het thema fotografie liggen uitgestald. Nu kun je die boeken onderverdelen in grofweg twee groepen. De eerste groep, waar ik nu niet verder op in ga, is die van kijkboeken: fraai gedrukte, liefst grote exmplaren met tot de verbeelding sprekende foto's van bekende tot wereldberoemde fotografen.

De andere groep valt onder de hulpverlening. Om duidelijk te blijven: daar heb ik ook veel uit geleerd. Deze boeken zitten vaak behoorlijk goed in elkaar en zijn gebaseerd op de allernieuwste techniek. Mocht je ze helemaal uitlezen dan bezit je een respectabele kennis van het onderwerp van dat specifieke boek.

Veel van die boeken hebben een titel als Belichting / Afwerking / Bewerking / Trucage / Bijzonderheden in de Digitale Fotografie. De naam zegt het al: ze helpen de lezer bij het perfectioneren van het maken en afwerken van foto's.


Voorbeeld van een hevig gephotoshopte foto.
Ga met de muis over de afbeelding om te zien hoe de dneeuwstorm er echt uitzag.


Toch vraag ik me regelmatig iets af, ongeveer het volgende: ... wat hebben we vervolgens aan die kennis? Hoe gaan we die toepassen? Beter gezegd: wanneer gaan we die toepassen? En de lastigste vraag: waarom gaan we die kennis toepassen?

Laten we eens terug gaan naar het begin. Vroeger waren de mogelijkheden voor een fotograaf beperkt, althans vanuit het heden gezien. De keuzes tussen zwartwit en kleur, verschillende contrasten en papiersoorten kon iedereen nog wel maken, maar als je doelgericht gebruik wilde maken van de verschillende kleureigenschappen van de vele films, ontwikkeltechnieken en afdrukmaterialen moest je van goeden huize komen. De meeste fotografen specialiseerden zich dan ook in een beperkt aantal technieken en materialen, soms zelfs in één.


Voorbeeld van een fors bewerkte foto en de standaardversie.

Anno 2010 zijn de mogelijkheden vrijwel onbeperkt, wat de keuze er niet eenvoudiger op maakt. Om niet te verzanden in de mogelijkheden van camera en photoshop, wil ik hier twee andere uitgangspunten bespreken.

Eerste uitgangspunt: Benadering van de werkelijkheid of juist niet?
Elke uiteindelijke foto is te plaatsen op een lijn met aan het ene uiterste de - zo mogelijk - perfecte reproductie van de werkelijkheid die zich voor de lens bevindt en aan de andere kant de meest gephotoshopte trucages die je in de boeken waar ik het over had kunt vinden. Die laatste foto's zijn gemakkelijk te vinden. Wat betreft het andere uiterste zijn er nog altijd fotografen die vinden dat de eerste methode de enig juiste is, al geven ze na enige tijd meestal wel toe dat ze kleurtemperatuur en contrast toch wel aanpassen.



Voorbeeld van een standaardfoto en de gereproduceerde werkelijkheid:
in de werkelijkheid is het contrast lager.


Tweede uitgangspunt: Terug naar analoog?
Veel fotografen vinden foto's van vroeger mooi en ik ben zelf zeker geen uitzondering. Oude portretten ontlenen voor een deel hun sfeer aan onvolkomenheden in de techniek zoals de bijzondere contrastwerking van de zwartwitfilm, een mooie korrel, onscherpte vooral buiten het midden van het beeld en ook een flinke dosis lichtafval naar de hoeken. Tegenwoordig is dat wel anders. Korrel of ruis behoort onder normale omstandigheden van een goede camera al haast tot het verleden, goede lenzen tekenen over het hele beeld scherp en lichtafval en sommige andere lensfouten worden al regelmatig standaard gecorrigeerd. Een moderne foto confronteert je dan ook een stuk sterker met de harde werkelijkheid!

Gelukkig kunnen liefhebbers digitale beeldbewerking ook toepassen om terug te gaan in de tijd en alle onvolkomenheden van weleer weer in het beeld in te bouwen. Beginnend met de keuze voor zwart-wit bijvoorbeeld, tot en met de bruin-beige kleurtonen van afdrukken van meer dan honderd jaar geleden, die er afgedrukt op fraaie matte papiersoorten verbluffend authentiek uitzien. Het kan, maar is het de bedoeling?


Voorbeeld van een oud gemaakte foto en een normale versie.

Feitelijk valt hier niet over te discussiëren. Het is de keuze van de fotograaf, zoals een kunstschilder de keuze maakt tussen waterverf en olieverf. Het heeft zijn effect op het resultaat. Dat brengt ons op het mooiste van de moderne fototechniek: je kunt zélf bepalen welk resultaat je nastreeft en daartoe de beschikbare technieken inzetten.

Mijn visie
Rest mijn visie, uiteraard mede afgestemd op de wens van mijn klanten. Ik streef niet na foto's te maken die de werkelijkheid zo dicht mogelijk benaderen. Wat ik in mijn portretten en reportages nastreef is een sfeerbeeld neer te zetten van datgene wat ik fotografeer. Bij werk voor klanten heeft de klant uiteraard inspraak in het te bereiken effect, vervolgs bepaal ik de methode. Soms wijkt de uiteindelijke foto flink af van de "reproductiestand". Meestal is de aanpassing subtieler en onopvallend. Het doel daarvan is dat de onbevooroordeelde kijker zich kan concentreren op het onderwerp. Dat ik daarbij een zetje geef in de richting van de sfeer die ik gekozen heb wordt vaak niet opgemerkt, en dat is prima.


Voorbeeld van een beperkt aangepaste foto versus de standaardfoto. Merk op dat de foto als geheel lichter is gemaakt, de lichtste delen donkerder maar dat tegelijk het contrast niet flauw wordt.

Tekst en foto's © 2010 Leon Poels